Uczyć z pomocą TIK – czyli jak?
Dorota Janczak
Integracja nowych technologii z edukacją wiąże się z wieloma wyzwaniami, przed którymi staje szkoła jako taka, a także poszczególni nauczyciele. Na szczęście istnieje kilka narzędzi, które mogą być dla edukatorów drogowskazem, podpowiedzią w jakim kierunku podążać, aby wykorzystanie TIK w nauczaniu było efektywne. Pokazują one w jaki sposób można integrować nowe technologie w edukacji oraz jakie niezbędne umiejętności powinien posiadać nauczyciel XXI wieku.
SAMR – Poziomy integracji TIK
Jednym ze znanych modeli wpierających nauczycieli jest model SAMR – stworzony przez dr Rubena R. Puentedurę i opisujący cztery poziomy integracji technologii informacyjno-komunikacyjnych w czasie ich wykorzystania w procesie nauczania-uczenia się. Sama nazwa SAMR to akronim od angielskich słów substitution, augmentation, modification, redefinition, czyli po kolei zastąpienie, rozszerzenie, modyfikacja, przewartościowanie.
Kolejne poziomy i integrowanie w nich TIK w nauczaniu wyjaśniane jest przez ich autora następująco:
Zastąpienie (ang. substitution) – takie użycie TIK nie zmienia samego zadania proponowanego uczniom, a tylko zastępuje analogowe narzędzia cyfrowymi, np. zamiast tradycyjnego wypracowania pisanego na kartce lub w zeszycie uczeń napisze wypracowanie z pomocą edytora tekstu, wydrukuje i wręczy nauczycielowi; może to przynieść korzyści (np. gdy dziecko jest dysgrafikiem), ale niewiele zmienia w podejściu pedagogicznym;
Rozszerzenie (ang. augmentation) – na tym poziomie, za sprawą użycia TIK, dochodzi do rozszerzenia możliwości, np. uczeń napisze wypracowanie z pomocą edytora tekstu, a dzięki jego narzędziom sprawdzi pisownię, gramatykę, znajdzie słowa bliskoznaczne itd.; widać tu wyraźniej korzyść z TIK, ale ciągle proponowane uczniom zadania są typowe, tradycyjne;
Modyfikacja (ang. modification) – na tym poziomie wprowadzania nowych technologii dochodzi do zmiany zadań, które mają wykonywać uczniowie – odchodzi się od tradycyjnego modelu nauczania; wykorzystanie TIK jest bardziej efektywne; przykładem może być tu zastąpienie typowego wypracowania przygotowaniem przez uczniów (czasem wspólnie) dokumentu, który składa się nie tylko z tekstu, ale też z obrazów, czy nawet filmów łączących się w jedną zgodną całość; można do tego dołączyć konsultowanie na bieżąco wykonywanej pracy ze swoim nauczycielem; wszystko możliwe dzięki wykorzystaniu narzędzi TIK.
Przewartościowanie (ang. redefinition) – na tym etapie realizowane są zadania, które nie byłyby możliwe bez użycia TIK; technologie wspierają ucznia, pozwalają postawić na współpracę, dzielenie się swoimi wytworami, uczenie się skoncentrowane na nim i dla niego znaczące; pozwalają zastosować w praktyce takie nowe podejścia do nauczania jak konstrukcjonizm, czy konektywizm; przykładem niech będzie znów cyfrowa opowieść powstała zamiast wypracowania, ale tym razem stworzona dzięki współpracy on-line kilku uczniów oraz użyciu różnorodnych form medialnych, a nawet kontaktom i komunikacji przez internet z rzeczywistymi ekspertami.
Proponując swój podział Puentedura poszedł dalej, dzieląc 4 etapy, na dwie wyraźnie różne grupy: Wzmocnienie i Trasformację. Zastąpienie i Rozszerzenie zakwalifikować do Wzmocnienia, a Modyfikację i Przwartościowanie do Transformacji, określając tym samych, że pierwsze dwa poziomy prowadzą do wykorzystania typowych tradycyjnych zadań wspartych TIK, a dwa kolejne pozwalają wydobyć głębie integracji TIK w edukacji prowadząc do zmiany nie tylko narzędzi – z analogowych na cyfrowe, ale także zadań i metod dydaktycznych.
TPACK – Niezbędna wiedza i umiejętności nauczycieli
Kolejnym akronimem, który warto znać jest TPACK czyli z j. angielskiego technological pedagogical content knowledge, co na język polski możemy przetłumaczyć jako ramy wiadomości i umiejętności technologiczno-pedagogiczno-przedmiotowych. Ramy wywodzą się z modelu zaproponowanego jeszcze w 1986 roku przez Shulman’a. Dotyczył on wiadomości i umiejętności pedagogiczno-przedmiotowych mających na celu wpieranie nauczycieli w dążeniu do doskonałości. Jednak rozwijające się i wszechobecne technologie właściwie w naturalny sposób „wymusiły” dołączenie do tej postawy wątku technologicznego.
Szczegółowe omówienie modelu SAMR, jego poziomów, części a przede wszystkim jak ten podział ma się do przykładów szkolnych, znajduje się w filmie poniżej. Zachęcamy do jego obejrzenia!